– Prof. Dr. Ersin Karabacak: Benlispittail nesli yüksek tehdit altında
prof. Dr. Ersin Karabacak: Çeşitimiz büyük tehlike altında
prof. Ersin Karabacak: Nesli tükenmeye bir adım kalmış bir çeşit olarak karşımıza çıkıyor.
ÇANAKKALE – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Türkiye’deki 256 sığırkuyruğu türünden biri olan Öğr.
Tarım ve Orman Bakanlığı ve Avrupa Birliği işbirliğiyle Türkiye’de nesli tükenmekte olan Hasben sığırkuyruğu bitkisi koruma altına alındı. Türkiye’deki 256 sığırkuyruk türünden biri olan ve Çanakkale yöresine özgü bir bitki türü olan Verbascum hasbenli (benlisırkuyruk) nesli tehlike altındadır. Madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler ve hayvan otlatma, kayalık alanlarda yetişen bir çeşit olan Verbascum hasbenli mullein’in tehditleri arasında yer alıyor.
Benlisırtail bitki türünün neslinin tükenmesini önlemek amacıyla Avrupa Birliği tarafından yürütülen “Yeni Bir Metodoloji Çerçevesinde Türkiye’de Nesli Tehlike Altında Olan Türler İçin Eylem Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi” projesi çerçevesinde çalışma başlatılmış ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Türkiye’de nesli tükenmekte olan türler için eylem planlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesine yönelik proje kapsamında Çanakkale’de ‘Benlisırtail Eylem Planı Çalıştayı’ düzenlendi. Veriler çerçevesinde benlisigirtail çeşidinin en faydalı olacağı alanlar ve cinsin doğadaki rolü ile nerelerde faydalı olabileceği belirlenecektir.
ÇOMÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Bulunduğu alanlar çoğunlukla kayalık alanlar ve bu kayalık alanlar dışında başka tür yok ne yazık ki hiçbir yerde yaşayamıyor Endemik bitki türü Çanakkale il merkezi ve Bayramiç’te çok sınır bölgesinde sadece birkaç köyde bulunuyor. ve Çan ilçelerinde bu türü incelediğimizde CR (Critically Endangered) kategorisinde yer almaktadır.Yani nesli tükenmeye bir adım kalmış bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır.Tehditlerin ortasında, madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, otlayan hayvanlar sayılabilir” dedi.
Benlisırkuyruk bitki türünün neslinin tükenmemesi için Çanakkale’de çalıştay yapıldığını kaydeden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Popülasyonlar oldukça zayıf. Bununla ilgili olarak geçen hafta Avrupa Birliği Yaban Hayatı Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Nesli Tükenmekte Olan Türler Projesi işbirliğiyle bir çalıştay düzenledik. Bu çalıştayda çeşidi tehdit eden faktörler belirlendi. Neler yapılabilir? Bunlarla ilgili neler yapılabilir, analiz önerileri neler olabilir.” Bunlar tartışıldı. Paydaşlarımız bu konuda elini taşın altına koydu. Bu çalıştayın sonucuna göre 2023 yılından itibaren beş yıl boyunca bu çeşidi yerinde izleyeceğiz. Periyodik olarak durumunu izleyeceğiz. İnşallah bu çalıştay ve izleme projesi sonucunda çeşidi daha uygun populasyonlara taşıyabiliriz.” Bilinmeyen hiçbir şey korunamaz.Neler yapabileceğini,neler yapacağını,doğadaki rollerinin ne olduğunu şu an bilmiyoruz.Açığa çıkaracağız.Muhtemelen bu ırkın faydalı olabileceği alanlar vardır. Tohumları şimdilik laboratuvarlarımıza aldık.Tohumlardan çimlendirme yapıp doku kültürü ile üretmeye çalışıyoruz.Doğal popülasyonlarına katkı sağlamaya çalışıyoruz” dedi.
köstebek kuyruğu
Bilimsel adı Verbascum hasbenlii olan Benlisırtail, Kuzeybatı Anadolu’da sadece Çanakkale ilinde yayılış gösteren bir sığırkuyruğu türüdür. Verbascum hasbenlii (Benlisırtailu), Scrophulariaceae (Seracaotugiller) familyasına ait olup, 2012 yılında Prof. Dr. Zeki Aytac ve Prof. Dr. tarafından kurulmuştur. Çanakkale ilinden Hayri Duman tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır. Bilimsel sıfatı Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Hasbenli’nin adı bu bitkiye onuruna verilmiştir. Türkçe bilimsel adı ise hem Hasbenli soyadında hem de çiçeklerde bulunan iki benek nedeniyle “benlisigirkuyruk” olarak türemiştir. Bitki bir ya da iki yaşında, 15-75 cm uzunluğunda, dik ya da yükselen, tabandan dallanan. Yapraklar 2-5 çiftli, lyrat veya oval-tüylü tiptedir. Çiçeklenme çok çiçeklidir ve her bir taşıyıcı yaprak koltuğundan çıkan tek bir çiçek vardır. Yaprakları sarı, silindirik, 12-15 mm çapında, içlerinde göze benzer iki morumsu benek vardır. 4 verimli stamene sahiptir. Kapsül meyvesi genişçe oval ila küre şeklindedir. Mayıs-Temmuz ortasında çiçek açar. Meyveler haziran ortası ve ağustos aylarında olgunlaşır. Lokalitelerinde meşe ve karaçam ormanları ve açıklıklarda sadece metamorfik blok kayalar (kırmızı andezit) üzerinde, nadiren de 250-950 m ortalarında kaya tabanlarında toprakta görülür. Türün Çanakkale’de yayılış gösterdiği iddia edilen noktalarda arazi çalışmaları yapılmış ve sonucunda 8 lokalite tespit edilmiştir. Bu bölgelerde yaklaşık 396 yetişkin birey sayılmıştır. Verbascum hasbenlii sadece Çanakkale ilinde yayılışlıdır ve CR (Kritik Tehlike Altında) kategorisinde yerel endemik bir türdür. Madencilik faaliyetleri, rüzgar enerjisi türbinleri ve güneş enerjisi sistemleri (lisans aşamasında), yol üretimi ve otlatma, ilaç popülasyonunu doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen faktörlerdir. Ayrıca iklimdeki ısınma yaşam yerinin sıkıntısı ile birleşince tıbbın biyolojisini olumsuz etkilemektedir.
